"Əli və Nino" əsərinin qəhrəmanı Əlinin öldürüldüyü yer: Gəncə körpüsü

Gəncədə Mirzə Abbas Abbaszadə küçəsində yerləşən körpünün inşasını bəzi mənbələrdə XI-XII əsrə, digərlərində isə XVII əsrə aid edirlər. Körpü əsrlər ərzində bir neçə dəfə sökülərək yenidən inşa edilib. Son dəfə körpü 2020-ci ildə bərpa edilərək istifadəyə verilib. Bu körpüyə 2022-ci ildə "Şuşa" adı verilib.

Körpü XIX əsrdə Gəncəçayı üzərində əsas körpülərdən biri idi, lakin güclü sellər nəticəsində yararsız vəziyyətə düşmüş və 1843-cü ildə sökülmüşdür. Sonra bu körpünün yerində leytenant A.Q.Çarnetskinin layihəsi əsasında taxtadan yeni bir körpü inşa edilmişdir.

Taxtadan olan körpü XIX əsrin sonlarında yenidən yararsız hala düşür. "Qafqaz" qəzetinin 1871-ci il tarixli 134 nömrəli sayında körpü haqda yazılıb: "Çayın üzərində qədimdə inşa edilən, indi yararsız vəziyyətə düşən və yalnız piyadaların istifadəsi mümkün olan bir körpü var".

1871-ci ildə Gəncə körpüsündə əsaslı bərpa və tikinti işləri aparılıb. Körpünün layihəsi mühəndis Koqnovitskiyə tapşırılmışdı. Bu körpü daş dayaqlar və özüldən, yuxarısı isə çuqun-dəmir hissələrdən ibarət olub və eni 9.5 metr idi. Körpünün çuqun-dəmir hissələri fransız dəmirindən hazırlanmışdır. Gəncə körpüsünün 2.5 metr hündürlüyündə üç çuqun dirəyi var idi. Körpünün ümumi dəyəri 64.938 rubl 92 qəpik təşkil etmişdir. Beləliklə, Gəncədəki bu körpü Qafqazda tikilən ilk dəmir və metal konstruksiyalı körpü olub.

1920-ci ildə Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Gəncə əhalisi üsyana qalxmışdır. Şəhərdə minlərlə kişi üsyan zamanı bolşeviklər tərəfindən öldürülmüşdür. Bir çox qadınlar düşmənin əlinə keçməmək üçün bu körpüdən özlərini çaya atıb intihar etmişdirlər.

"Əli və Nino" əsərinin qəhrəmanı Əli xan Şirvanşir Gəncənin bolşeviklərdən mudafiəsi zamanı məhz bu körpüdə öldürülüb. "Əli və Nino" əsərindən: "Əli xan Şirvanşir altıya on beş dəqiqə işləmiş Gəncə körpüsündə, pulemyot arxasındakı mövqeyində həlak oldu. Onun meyiti qurumuş çaya düşmüşdü. Bədənini səkkiz güllə deşmişdi".

Mənbələr:

1. Газета "Кавказ".1871. №134


2. Сборник Свидений о Кавказ. Том I. Тифлис -1871.


3. Gəncənin maddi mədəniyyət abidələri. Bakı-2004.


4. Qurban Səid. Əli və Nino. Bakı-2006.


5. Gəncə tarixinin aktual problemləri. Gəncə-2010.


6. Rayihə Əmənzadə. Gəncənin XII-XIX əsrlər memarlıq salnaməsi. Bakı-2021.


7. https://www.youtube.com/watch?v=t0MBatH1n9A


8. https://azertag.az/xeber/Genceden_korpulerden_birine_Susa_adi_verilib-1977262


9. https://azertag.az/xeber/Gencechay_chayi_uzerinde_yerlesen_bes_korpu_berpadan_sonra_istifadeye_verilib_YENILANIB_VIDEO-1521079

[caption id="attachment_9649" align="alignnone" width="300"] Foto Gencexeber.az[/caption]