Məmmədqasım Hüseyn bəy oğlu Əliyev 10 fevral 1882-ci ildə Gəncə şəhərində məmur ailəsində anadan olub.
O, 1898-ci ildə şəhərin 8 illik məktəbini, 1899-1902-ci illərdə Tiflis Geodeziya Məktəbini bitirib. Əliyev 1905-ci ildə Sankt-Peterburqda Hərbi Topoqrafiya Məktəbini “podporuçik” hərbi rütbəsində bitirərək hərbi topoqrafiya korpusuna daxil edilir.
Əliyevin çar ordusunda hərbi topoqraf olduğu müddətdə Finlandiyanın, Sankt-Peterburq quberniyasının, Şimali Manjuriyanın, Qrodnenski, Volınski və Kiyev quberniyalarının topoxəritələrinin hazırlanmasında iştirak edib. 1908-ci ildə o, Tiflisdəki Qafqaz hərbi topoqrafiya şöbəsinə göndərilib. Hərbi topoqrafiya sahəsindəki xidmətlərinə görə 1914-cü ildə Əliyev 2-ci dərəcəli müqəddəs Stanislav ordeni və “kapitan” rütbəsinə layiq görülüb.
Əliyev 1918-ci ildə Cümhuriyyət Ordusunda həqiqi hərbi xidmətə qəbul edilib və Hərbi Nazirliyin Hərbi topoqrafiya bölməsi rəisi vəzifəsinə təyin olunub. O, 1919-cu ildə naməlum səbəblərə görə Cümhuriyyət Ordusu sıralarından tərxis edilir. Lakin 18 fevral 1919-cu ildə Əliyev AXC-nin Gürcüstan Respublikasındakı Diplomatik Missiyasında Hərbi attaşe vəzifəsinə təyin edilib.
Həmin dövrdə Məmmədqasım bəy Cümhuriyyət ordusunun yüksəkixtisaslı təcrübəli zabitlərlə təmin edilməsi üçün fəaliyyət gösrətib. O, Gürcüstan ordusundan və Gürcüstanda yaşayan ehtiyatda olan, müsəlman dininə mənsub və digər millətlərdən olan yüksəkixtisaslı təcrübəli zabitlərin Cümhuriyyət ordusunda hərbi xidmətə qəbulunda iştirak edib. Hərbi Nazirlik onun xidmətlərini qiymətləndirərək Əliyevə 1919-cu ildə “polkovnik” rütbəsi verib. O, AXC-nin süqutuna kimi Cümhuriyyət Ordusunun ilk və yeganə hərbi attaşesi idi.
Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Əliyev hərbi mütəxəssis kimi Qızıl Ordu Topoqrafiya İdarəsinin rəis müavini və Topoqrafiya Məktəbinin rəisi olub. O, həmçinin Yer quruluşu texnikumunda, Politexnik, Coğrafiya institutlarında yüksək vəzifələr icra edib. Əliyev Azərbaycan dilində ilk geodeziya dərsliyinin müəllifidir.
Məmmədqasım Əliyev 20 iyul 1967-ci ildə Bakıda vəfat edib.
Mənbələr:
1. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası - IV Cild. Bakı-1980.
2.http://www.anl.az/down/meqale/herbi_bilik/2021/02/770010(meqale).pdf
